وَيٺِي نِتُ نِهارِيان، راڻا ! تُهِجو راهُ
موٽائَي ماڳنِ تَي، آڻِيندَوءِ اللهُ
سوڍا تو ڳَرِ ساهُ، ناتَ راڻا گهڻا راڄَ ۾
سُرُ مُومَلَ رَاڻَو
نِتُ = هرهر، وري وري
تُهِجَو = تنهنجو
راهُ = دڳ، واٽون، گس، اچڻ جا رستا
ماڳنِ = هنڌن، جاين
آڻِيندَوءِ = آڻيندئي
ڳَرِ = وَٽِ، ڳچيءَ، قبضي ۾، هٿ ۾
ناتَ = نه ته
بيت جو پس منظر
~ او راڻا ! دڳن ۾ ديدون لائي تنهنجي راھ پئي تڪيان ويٺي.
~ شال مولا پاڪ وري هنن ماڳن تي موٽائي آڻيندئي.
~ سوڍا ! تو ۾ منهنجو ساھ آهي، نه ته ملڪ ۾ راڻا تہ ٻيا به گهڻا آهن.
سمجهاڻي
دل جو دلبر تہ هڪڙو ئي ٿيندو آهي، توڙي جو حَسِنُ ۽ دلربا ماڻهن سان هيءَ دنيا ڀري پئي آهي. پر ڇا ڪجي چري دل کي جيڪا ڪنهن هڪ لاءِ ئي ڌڙڪندي آهي. هي اکيون تہ ان ئي پرينءَ جو اوسيئڙو ۽ انتظار ڪنديون آهن. جنهن سوا پل بہ ناهي گذرندو، جيڪو سر ساهه جو وارث ۽ مالڪ هجي ٿو.
راڻَي جي رُسِي وڃڻ کان پوءِ مومل پنهنجا ناسي نيڻ راڻَي جَي راهن ۾ وڇائي رات ڏينهن، هر گهڙي ۽ هر پل راڻَي جو ئي انتظار ڪندي رهي ٿي. مومل چئي ٿي :
او منهنجا محبوب ! مون کي ڀروسو آهي تہ تون ضرور هڪ ڏينهن هن ويران ۽ سُنسان ڪاڪِ کي اچي آباد ڪندين. پنهنجي مومل کي هنج ۾ ۽ ڀاڪر ۾ ڪري پيار ونڊيندين.
او راڻا ! منهنجو هي ساهه تنهنجي قبضي ۾ آهي ۽ مان صرف تنهنجي ئي آهيان. هن مَنَ جَي مَندرَ ۾ هڪڙي ئي مُورتَ آهي جيڪا تنهنجي ئي آهي، نت ته ملڪ ۾ راڻا ٻيا بہ ڪيترائي آهن.
چونڊ، تحقيق ۽ تشريح محترم مظفر منگي صاحب جي ٿورن سان سندس فيسبوڪ وال تان ورتل
____
موٽائَي ماڳنِ تَي، آڻِيندَوءِ اللهُ
سوڍا تو ڳَرِ ساهُ، ناتَ راڻا گهڻا راڄَ ۾
سُرُ مُومَلَ رَاڻَو
نِتُ = هرهر، وري وري
تُهِجَو = تنهنجو
راهُ = دڳ، واٽون، گس، اچڻ جا رستا
ماڳنِ = هنڌن، جاين
آڻِيندَوءِ = آڻيندئي
ڳَرِ = وَٽِ، ڳچيءَ، قبضي ۾، هٿ ۾
ناتَ = نه ته
بيت جو پس منظر
~ او راڻا ! دڳن ۾ ديدون لائي تنهنجي راھ پئي تڪيان ويٺي.
~ شال مولا پاڪ وري هنن ماڳن تي موٽائي آڻيندئي.
~ سوڍا ! تو ۾ منهنجو ساھ آهي، نه ته ملڪ ۾ راڻا تہ ٻيا به گهڻا آهن.
سمجهاڻي
دل جو دلبر تہ هڪڙو ئي ٿيندو آهي، توڙي جو حَسِنُ ۽ دلربا ماڻهن سان هيءَ دنيا ڀري پئي آهي. پر ڇا ڪجي چري دل کي جيڪا ڪنهن هڪ لاءِ ئي ڌڙڪندي آهي. هي اکيون تہ ان ئي پرينءَ جو اوسيئڙو ۽ انتظار ڪنديون آهن. جنهن سوا پل بہ ناهي گذرندو، جيڪو سر ساهه جو وارث ۽ مالڪ هجي ٿو.
راڻَي جي رُسِي وڃڻ کان پوءِ مومل پنهنجا ناسي نيڻ راڻَي جَي راهن ۾ وڇائي رات ڏينهن، هر گهڙي ۽ هر پل راڻَي جو ئي انتظار ڪندي رهي ٿي. مومل چئي ٿي :
او منهنجا محبوب ! مون کي ڀروسو آهي تہ تون ضرور هڪ ڏينهن هن ويران ۽ سُنسان ڪاڪِ کي اچي آباد ڪندين. پنهنجي مومل کي هنج ۾ ۽ ڀاڪر ۾ ڪري پيار ونڊيندين.
او راڻا ! منهنجو هي ساهه تنهنجي قبضي ۾ آهي ۽ مان صرف تنهنجي ئي آهيان. هن مَنَ جَي مَندرَ ۾ هڪڙي ئي مُورتَ آهي جيڪا تنهنجي ئي آهي، نت ته ملڪ ۾ راڻا ٻيا بہ ڪيترائي آهن.
چونڊ، تحقيق ۽ تشريح محترم مظفر منگي صاحب جي ٿورن سان سندس فيسبوڪ وال تان ورتل
____
مظفر منگي جو جنم عظيم تاريخي ۽ ثقافتي اهڃاڻ مهين جي دڙي جي ڪک ۾ اڏيل ٻلهڙيجيءَ جي مهڪ واري چيڪي مٽيءَ ۾ ٿيو. سندن والد محترم استاد سان گڏ لطيف شناس، ليکڪ ۽ ڊرامه نويس هيو. پاڻ جڏهن جوان ٿيو ته بيباڪ صحافي، شاعر، اديب، محقق ۽ ڀٽائيءَ جي پارکو مرحوم هدايت منگيءَ جيڪو سندن وڏو ڀاءُ ٿئي سندن تعليم ۽ تربيت ڪئي.